Potensi farmakologi bunga kantan berpunca daripada kekayaan komposisi kimianya. Tumbuhan ini merupakan sebuah “kilang” semula jadi yang menghasilkan pelbagai sebatian bioaktif atau fitokimia. Analisis mendalam terhadap sebatian-sebatian ini mendedahkan mekanisme di sebalik khasiat kesihatannya.
1 Kelas Sebatian Utama: Tinjauan Fenol, Flavonoid, dan Terpenoid
Penyelidikan saintifik secara konsisten menunjukkan bahawa bunga kantan kaya dengan pelbagai kelas metabolit sekunder. Antara yang paling utama dan kerap dilaporkan ialah sebatian fenolik, flavonoid, saponin, tanin, terpenoid, steroid, dan glikosida. Daripada semua kelas ini, sebatian fenolik dan flavonoid didapati hadir dalam kuantiti yang tinggi secara konsisten, terutamanya pada bahagian bunga, daun, dan rizom. Kepentingan kumpulan sebatian ini tidak boleh diperkecilkan, kerana banyak kajian telah merumuskan bahawa aktiviti-aktiviti farmakologi yang paling menonjol seperti aktiviti antioksidan, anti-mikrob, dan anti-tumor adalah selaras dengan tahap kandungan flavonoid, terpenoid, dan fenol yang dominan di dalam tumbuhan ini.
2 Profil Flavonoid Terperinci: Peranan Kuersetin, Kaempferol, dan Antosianin
Dalam kelas flavonoid yang luas, beberapa molekul spesifik telah dikenal pasti sebagai penyumbang utama kepada bioaktiviti bunga kantan. Antara flavonoid yang paling penting ialah kuersetin (quercetin), kaempferol, apigenin, luteolin, dan mirisetin (myricetin). Kuersetin dan kaempferol, khususnya, sering disebut dalam pelbagai kajian sebagai sebatian yang bertanggungjawab terhadap sifat anti-radang, anti-kanser, dan antioksidan yang kuat pada bunga kantan.
Selain itu, bunga kantan juga mengandungi antosianin, sejenis flavonoid yang berfungsi sebagai pigmen dan memberikan warna merah jambu atau merah yang menawan pada perbungaannya. Lebih daripada sekadar pewarna, antosianin telah terbukti mempunyai aktiviti sitotoksik (membunuh sel) terhadap sel kanser ovari. Satu penemuan yang menarik ialah antosianin dalam E. elatior didapati lebih stabil dan tahan terhadap pemanasan semasa pemprosesan makanan berbanding antosianin daripada sumber tumbuhan lain, satu ciri yang memberikannya kelebihan untuk pembangunan produk makanan fungsian.
3 Asid Fenolik: Kepentingan Asid Galik, Asid Kafeik, dan Asid Klorogenik
Di samping flavonoid, kelas sebatian fenolik turut merangkumi asid-asid fenolik yang penting. Kajian kromatografi telah berjaya mengasingkan dan mengenal pasti beberapa asid fenolik utama dalam ekstrak bunga kantan, termasuk asid galik, asid kafeik, dan asid klorogenik. Secara khususnya, daun
E. elatior didapati sangat kaya dengan isomer asid kafeoilkuinik (CQA), terutamanya asid klorogenik (5-CQA), yang terkenal dengan aktiviti antioksidannya yang sangat kuat. Kehadiran sebatian-sebatian ini secara kolektif menyumbang kepada kapasiti antioksidan keseluruhan tumbuhan dan merupakan sebahagian daripada mekanisme perlindungan terhadap pelbagai penyakit kronik.
4 Komponen Minyak Pati dan Sumbangannya kepada Aroma dan Bioaktiviti
Aroma unik bunga kantan yang segar dan sedikit masam adalah hasil daripada kandungan minyak patinya yang kompleks. Minyak pati ini boleh diekstrak daripada bunga, batang, dan daun, dengan setiap bahagian mempunyai profil sebatian yang sedikit berbeza. Analisis menggunakan kromatografi gas-spektrometri jisim (GC-MS) telah mengenal pasti sebatian-sebatian meruap utama dalam minyak pati bunga kantan, antaranya ialah dodekanal, 1-dodekanol, dan α-pinene. Penemuan ini menunjukkan bahawa aroma bunga kantan bukan sekadar satu ciri sensori yang menyenangkan. Kajian lanjut ke atas komponen individu minyak pati ini mendapati bahawa 1-dodekanol mempunyai aktiviti antibakteria yang kuat terhadap bakteria patogen
Staphylococcus aureus. Ini membuktikan bahawa sebatian yang memberikan aroma kepada bunga kantan juga memainkan peranan fungsian dalam melindungi tumbuhan dan berpotensi memberi manfaat kesihatan.
Kepelbagaian Fitokimia Berdasarkan Lokasi dan Kaedah Ekstraksi
Adalah penting untuk memahami bahawa komposisi fitokimia dan bioaktiviti bunga kantan bukanlah satu entiti yang statik atau seragam. Ia boleh berubah dengan ketara bergantung kepada pelbagai faktor. Satu kajian perbandingan yang penting telah mendedahkan bahawa faktor geografi memainkan peranan yang besar; bunga kantan yang dituai dari Kelantan didapati mempunyai kandungan jumlah fenol, flavonoid, dan tanin yang lebih tinggi, serta menunjukkan aktiviti antioksidan dan anti-kanser yang lebih poten berbanding sampel yang diambil dari Pahang dan Johor.
Selain faktor geografi, metodologi yang digunakan di makmal juga memberi kesan yang besar. Pelarut yang berbeza (contohnya, etanol, air, n-heksana, diklorometana) akan mengekstrak profil sebatian yang berbeza daripada bahan tumbuhan yang sama. Sebagai contoh, beberapa kajian mendapati bahawa ekstrak yang menggunakan etanol sebagai pelarut menghasilkan kandungan jumlah fenol (TPC) dan jumlah flavonoid (TFC) yang tertinggi , manakala kajian lain menunjukkan ekstrak etil asetat juga sangat berkesan. Ini berlaku kerana setiap sebatian mempunyai keterlarutan yang berbeza dalam pelarut yang berbeza.
Implikasi daripada penemuan ini adalah sangat signifikan, terutamanya untuk tujuan standardisasi dan pengkomersialan produk herba. Seorang pengguna atau pengilang tidak boleh menganggap bahawa semua produk berlabel “ekstrak bunga kantan” mempunyai komposisi atau keberkesanan yang sama. Untuk menghasilkan produk seperti suplemen antioksidan atau krim anti-jerawat yang konsisten dan berkesan, sumber bahan mentah (lokasi penanaman) dan proses pengekstrakan (jenis pelarut, suhu, masa) mesti dikawal dengan teliti dan diseragamkan. Variasi inilah yang sering menjelaskan mengapa keputusan antara kajian saintifik kadangkala boleh berbeza, dan ia menyerlahkan kepentingan kawalan kualiti yang ketat dalam industri herba.
About the Author
